Salih SARI
Hitit Uygarlığı Genel Hatları
Hitit Uygarlığı, Anadolu’da ilk çağlarda kurulan uygarlıklardandır. İlk Çağda Anadolu’da ilk devleti kurmuş olan toplum Hititlerdir. Hititler, MÖ 2000 başlarında Kafkaslar üzerinden Anadolu’ya gelerek Kızılırmak çevresindeki topraklara yerleşmişler. Hattuşaş ’ı başkent yapıp bir devlet kuran Hititler, MÖ 1450 yıllarında büyük bir imparatorluk hâline geldiler.
Dünyanın ilk yazılı antlaşması olan Kadeş Barış Antlaşması, Hititlerle Mısırlılar arasında imzalanmıştır (MÖ 1280). Hititlerde devlet yönetiminde başta kral bulunurdu. Ancak kralın yetkileri, sonsuz ve sınırsız değildi. Yetkileri “Pankuş” adı verilen bir meclis tarafından sınırlandırılmıştı. Ülke yönetiminde kraliçe, kraldan sonra en yetkili kişi sayılırdı.
HİTİT MİTOLOJİSİ
Hitit mitolojisi, Mezopotamya kaynaklarından esinlenmiş olmakla beraber, Hatti ve Hurri etkisinde kalmıştır. Hititler, ele geçirdikleri bölgelerde tapınılan tanrı ve tanrıçalara gösterdikleri saygıdan ve onları da yerel ölçekte bile olsa tanımalarından dolayı "bin tanrılı halk" adını almıştır.
Hititler, Eski Krallık döneminde Hint-Avrupa ve Hatti kökenli tanrıları benimserlerken, daha sonraları Hurri, hatta Mezopotamya kökenli tanrıları da benimsemişlerdir. Hititler'de Mezopotamya tanrıçası İştar da çeşitli adlarla anılmakta ve büyük önem taşımaktaydı. Bununla birlikte aynı kökenden suların tanrısı Ea ve Damnika, Güneş tanrısı Şamaş ve karısı Aya ve Ay tanrısı Sin, Hitit panteonunda yer almışlardır.
TANRILARA İNANIŞ
Bir çok doğa olayını tanrılara bağlayan Hititler, onları insan şekilli (antropomorfik) olarak düşünmekteydiler. Tanrılar acıkmak, susamak, hastalanmak, öfkelenmek gibi insani özellikler taşımaktaydılar. Tanrıları kızıp gittiğinde ona bağlı olan tüm doğa olayları bundan etkilenmekte ve Hititler Tanrıların dönüşünü kurbanlar ve sunularla kutlamaktaydılar.
HİTİTLERDE İNANÇ SİSTEMİ
HİTİT DİNİ
Hitit dini çok tanrılı bir dindir; panteonun (tanrılar ailesi) içinde binlerce tanrı ve tanrıça vardır ve bunların pek çoğu diğer kavimlerin dinlerinden alınmıştır.
Hititlerde tanrılar tıpkı insanlar gibidir. Fiziki şekilleri insan gibi olduğu kadar, ruhen de onlarla aynı olup, insanlar gibi yerler,içerler,kendilerine iyi bakıldığı sürece insanlara iyilik ederler; ancak ihmal edil-dikleri zaman hemen intikam almaya, insanları en acımasız yöntemlerle cezalandırmaya hazırdırlar. Bir Hitit metni insanlarla tanrıları birbirleriyle kıyaslamakta ve tanrı- insan ilişkilerini bey - hizmetçi ilişkilerine benzetmektedir. Hitit devletinin panteonu Anadolu ve Suriye şehirlerinin çeşitli yerel panteonlarının zamanla bir araya getirilip birleştirilmesinden oluşmuştur.
HİTİT SİYASAL YAPISI
Siyasal yapısı itibariyle Hitit Devleti, Kral ve üyeleri kraliyet ailesinden gelen kişilerden oluşan politik bir kurumdu. Yönetimin politik organı Panku’dur (İmparatorluk Meclisi). Herhangi bir politik sorun olduğunda Panku Kral tarafından toplantıya çağırılmaktaydı.
Hitit Kraliyet ailesi, dışarıya karşı kapalı bir topluluk değildi. Krallık kalıtsaldı, ancak, Kral olabilecek birinci ve ikinci dereceden erkek olmaması durumunda, birinci dereceden bir prensesin eşi de Kral olabilirdi. Kral tarafından belirtilen veliahdın Panku’nun onayını aldıktan sonra bağlılık yemini etmesi gerekiyordu. Krallık yanında, kurumsallaşmış bir Kraliçelik de vardı. Kraliçenin politik hayatta önemli görevler üstlendiği III. Hattuşili’nin eşi Puduhepa’nın icraatlarından anlaşılmaktadır. Ancak Hitit devlet yapısında Kral, mutlak güçtü.
HİTİT TANRILARI
Hititlerin yerel kült merkezlerinde çeşitli ayinler düzenledikleri pek çok tanrı ve tanrıçaları vardı. Panteonda tam bin tanrının olduğu bizzat Hititler tarafından çeşitli vesilelerle belirtilmiştir. Ancak şimdiye kadar çivi yazılı metin ciltlerinde altı yüzün üzerinde tanrı ismi ortaya çıkarılmıştır.
- Alalu veya Alala , Mezopotamya ve Hurri mitolojisinde ilkel bir figürdü . Emar'dan gelen belgelerden de tanınır . Bu üç bağlamda rolü aynı olmasa da, üç versiyonun da aynı kökeni paylaştığı kabul edilir. Kumarbi Döngüsü'nde tanrıların en eski kralı rolünü oynayan Hurri Alalu, en iyi bilinenidir ve karşılaştırmalı mitolojiye odaklanan bilimde yaygın olarak tartışılır, ancak Mezopotamya Alala'nın bu varlıkla ilgili en eski geleneği temsil ettiği kabul edilir. Bununla birlikte, adının kesin etimolojisi bilinmemektedir ve muhtemelen ne Sümer ne de Sami dilidir . Hem Hurri hem de Mezopotamya kaynakları onunla Anu arasında bir ilişki olduğunu doğrular , ancak doğası kültürler arasında değişir.
- Kaynak: “https://en.wikipedia.org/wiki/Alalu”
- Anu veya An, (“yukarı” ya da “gök”) gök tanrısıdır ve bu yüzden –“coğrafi” olarak da Mezopotamya tanrılarının en önemlisidir. Belki de insanlardan çok uzakta olmasından, onun yer tanrıçası Urasch’la mı yoksa Antum (“gök tanrıçası”) diye biriyle mi evli olduğu tam olarak bilinmemektedir. Ama kesin olarak bilinen onun çok sayıda tanrının babası olduğudur, bunların arasında büyük Innina da vardır, bazı cinler de kendilerini onun çocuğu olarak tanımlar. An özellikle Uruk kentinde saygı görmüş, ama bu, korku içeren, kesinlikle sevgi ile yumuşatılmış bir saygı değildir. Bu gök tanrısı insanlar için çok yabancı, çok sevimsiz ve tahmin edilemeyecek kadar tehlikelidir.
- Kaynak: Ceyda Kılınç, Mitoloji Sözlüğü, İlya İzmir Yay., İzmir 2018, s.58.
- Aranzah (Dicle Nehri): Anu ve Kumarbi’nin çocuğu, Fırtına Tanrısı ve Taşmişu’nun erkek kardeşidir.
- Kaynak: “http://www.mistikalem.com/mitoloji/hitit-mitolojisinin-tanri-ve-tanricalari-haberi-9284”
- EA: Eski tabletlerin muhafızı olan ve iki yüzlü olarak omuzlarından fışkıran sularla oluşmuş bir nehir ile betimlenmiştir. Eski Hitit Dönemi belgelerinde geçmemesine rağmen MÖ 14. Yüzyıl siyasi
antlaşmalarında görülür. Bu tanrının veziri İzzummi (Uşmu) ve karısı ise Damkina’dır.
Mezopotamya’da bereketi temsil eden bu tanrı, Hurri mitlerinde Bilgeliğin Kralı olarak anılmış ve MÖ 1. bin yıla kadar işlevini sürdürmüştür. Ayrıca Yazılıkaya açık hava panteonunda EA, sırasıyla Teşup, Taşmişu, Kumarbi, İştar-Şauşga ve hizmetçileri Ninatta-Kulitta ile beraber listelenmiştir.- Kaynak: “http://www.mistikalem.com/mitoloji/hitit-mitolojisinin-tanri-ve-tanricalari-haberi-9284”
Değerli AYDINLANMIŞ yukarıda sizlere dört adet Hitit tanrısı örneği verdik. Bizler burada Biline bin tanrıyı ve keşfedilen altı yüz tanrıyı tek tek burada sizlere sıralayamayacağımız için dört örnek vererek üzerinden geçiyoruz ve burada yazımızın sonuna gelmiş bulunmaktayız unutmayın! Karanlığa bilgelik ile ışık tutun.
